Hệ thống bầu cử tại Hoa Kỳ. Electoral College

Hệ thống bầu cử Tổng Thống tại Hoa Kỳ -

Cử Tri Đoàn (Electoral College)

Hai ứng cử viên Tổng Thống: Donald Trump (Cộng Hoà) và Hillary Clinton (Dân Chủ). Nguồn ản: Internet

Hoa Kỳ bầu cử theo hệ thống "Cử Tri Đoàn" (Electoral College,) số phiếu phổ thông do cử tri dân chúng bầu được đếm theo từng tiểu bang, và sau đó mỗi tiểu bang bầu lại một lần nữa bởi các Đại Cử Tri (Elector.). Theo Hiến Pháp Hoa Kỳ (Constitution) ấn định rằng, một ứng cử viên tổng thống chỉ có thể được đắc cử làm tổng thống khi người đó thắng 270 phiếu đại cử tri, tức quá bán tổng số 538 phiếu đại cử tri của Hoa Kỳ. 

Các vị Đại cử tri

Trong ngày bầu cử tổng thống, đảng chính trị tại mỗi tiểu bang chọn ra các “đại cử tri,” như đảng Cộng Hòa, đảng dân Chủ v.v... Mỗi tiểu bang chọn con số đại cử tri tương đương với con số của 2 thượng nghị sị liên bang của mỗi tiểu bang, cộng với con số dân liểu liên bang của mỗi tiểu bang. Thí dụ Texas có 2 thương nghị sĩ lien bang, và 36 dân biểu liên bang, do đó Texas có tổng cộng là 38 đại cử tri. Tiểu bang California có 2 thượng nghị sĩ liên bang, và 53 dân biểu liên bang, do đó California có tổng cộng là 55 đại cử tri. Các thượng nghị sĩ, dân biểu không được làm đại cử tri.

Tại các tiểu bang dân số ít như Dakota, Montana và Wyoming thì có 2 thượng nghị sĩ liên bang và 1 dân biểu liên bang, do đó mỗi tiểu bang này có tổng cộng là 3 đại cử tri. Thủ đô Hoa Thịnh Đốn tức vùng Washington, DC không phải là tiểu bang nên không có thượng nghị sĩ liên bang, và cũng không có dân biểu liên bang, nhưng được chính phủ ấn định có được 3 đại cử tri.

Cử Tri Đoàn tại các tiểu bang (Electoral Colleges):

Các tiểu bang Hoa Kỳ với khuynh hướng khác nhau và con số Đại cử tri của từng tiểu bang. Nguồn ảnh: Internet

Tiểu bang có khuynh hướng bầu rõ rệt (theo Cộng Hòa hoặc Dân Chủ):

Alabama=9, Alaska=3, Arizona=11, Arkansas=6, California=55, Colorado=9, Connecticut=7, Delaware=3, District of Columbia=3, Florida=29, Georgia=16, Hawaii=4, Idaho=4, Illinois=20, Indiana=11, Iowa=6, Kansas=6, Kentucky=8, Louisiana=8, Maine=4, Maryland=10, Massachusetts=11, Michigan=16, Minnesota=10, Mississippi=6, Missouri=10, Montana=3, Nebraska=5, Nevada=6, New Hampshire=4, New Jersey=14, New Mexico=5, New York=29, North Carolina=15, North Dakota=3, Ohio=18, Oklahoma=7, Oregon=7, Pennsylvania=20, Rhode Island=4, South Carolina=9, South Dakota=3, Tennessee=11, Texas=38, Utah=6, Vermont=3, Virginia=13, Washington=12, West Virginia=5, Wisconsin=10, Wyoming=3.

11 Tiểu bang khuynh hướng chưa rõ rệt :

Colorado=9, Florida=29, Iowa=6, Michigan=16, Nevada=6, New Hampshire=4, North Carolina=15, Ohio=18, Pennsylvania=20, Virginia=13, Wisconsin=10.

Hiện tại Hoa Kỳ có 100 Thượng Nghị Sĩ, 435 vị Dân Biểu, cộng thêm 3 vị Đại cử tri tại thủ đô Washington DC. Con số 538 vị Đại Cử Tri được chia hai thành 269 (538 / 2 = 269).  Như vậy để được bầu làm Tổng Thống Hoa Kỳ, ứng cử viên cần phải có ít nhất 270 (269 + 1) phiếu của Đại Cử Tri hoặc nhiều hơn.

Các tiểu bang có số Đại Cử Tri nhiều nhất là California 55 (2 + 53), Texas 38, New York 29, Florida 29, Illinois 20, Pennsylvania 20...                                 

Hầu hết những nhân vật được chọn làm “đại cử tri” là những nhân vật có tiếng tăm, giàu có trong xã hội, là người giữ chức vụ cao cấp trong đảng, là ủng hộ viên mạnh mẽ cho ứng cử viên tổng thống v.v... 

Các đại cử tri sau đó gặp nhau tại thủ phủ của mỗi tiểu bang vào giữa tháng 12 để chính thức bỏ một phiếu cho tổng thống và một phiếu cho phó tổng thống. 

Hầu hết các tiểu bang ấn định rằng ứng cử viên tổng thống nào nhận được phiếu phổ thông của cử tri dân chúng bầu nhiều nhất, thì ứng cử viên tổng thống đó được nhận tất cả số phiếu đại cử tri của tiểu bang đó, tức “winner take all,” còn ứng cử viên tổng thống nào nhận ít phiếu hơn thì sẽ không nhận được bất cứ phiếu đại cử tri nào cả, tức theo phương thức “được ăn cả, ngã về không.”

Riêng  tại 2 tiểu bang Maine (có 4 phiếu đại cử tri,) và Nebraska (có 5 phiếu đại cử tri) thì ấn định một hệ thống phân phối phiếu đại cử tri rất đặc biệt, ứng cử viên nào thắng tổng số phiếu toàn tiểu bang thì nhận được 2 phiếu đại cử tri, số còn lại thì ứng cử viên nào thắng trong địa hạt dân biểu liên bang nào thì ứng cử viên đó được nhận 1 phiếu đại cử tri cho địa hat mà họ thắng đó. Tiểu bang Maine có 2 địa hạt dân biểu liên bang, và tiểu bang Nebraska có 3 địa hạt dân biểu liên bang.

Hàng triệu cử tri Mỹ sẽ đi bỏ phiếu tại phòng phiếu vào thứ Ba ngày 8 tháng 11 năm 2016 cho cuộc bầu cử tổng thống năm 2016 (và một số đã đi bầu sớm hoặc đã bầu bằng thơ). Về mặt kỹ thuật thì coi như họ bỏ phiếu cho danh sách đại cử tri của mỗi ứng cử viên tổng thống. Kết quả “chính thức” sẽ phải chờ cho tới tháng 1 năm 2017 thì mới được công bố, bởi vì cuộc bầu cử tổng thống Mỹ được quyết định bởi cử tri đoàn chứ không phải bởi số phiếu phổ thông do các cử tri dân chúng đã bầu.

Trường hợp các ứng cử viên không hội đủ ít nhất 270 phiếu của cử tri đoàn

Nếu các ứng cử viên tổng thống đạt được con số phiếu bầu của các đại cử tri bằng nhau, hoặc không ai nhận được đủ 270 phiếu đại cử tri, thì Hạ Nghị Viện Hoa Kỳ sẽ chọn ra 3 ứng cử viên tổng thống đạt số phiếu phổ thông cử tri dân chúng bầu nhiều nhất để bầu Hạ Nghị Viện bầu. Điều đáng lưu ý là Hạ Nghị Viện Hoa Kỳ có tổng số là 435 dân biểu liên bang, tuy nhiên trong trường hợp này không phải tất cả 435 dân biểu được bầu, mà mỗi tiểu bang chỉ chọn ra một dân biểu đại diện để đứng ra bầu mà thôi. Nói cho dễ hiểu là Hoa Kỳ có 50 tiểu bang thì chỉ có 50 dân biểu được bầu chọn tổng thống Mỹ trong trường hợp này. Điều này suy ra rằng đảng nào giữ được đa số dân biểu nhiều tiểu bang, thì ứng cử viên thuộc đảng đó sẽ có cơ hội được Hạ Nghị Viện bầu đắc cử tổng thống. Cho đến ngày nhậm chức tổng thống, nếu Hạ Nghị Viện không bầu ra được người tổng thống, thì phó tổng thống mới đắc cử sẽ lên nắm quyền tổng thống cho tới khi nào Hạ Nghị Viện bầu ra cho được tổng thống.

Trong lịch sử Hoa Kỳ, chỉ có 2 ứng cử viên tổng thống Thomas Jefferson năm 1801, và John Quincy Adams năm 1825 được Hạ Nghị Viện Hoa Kỳ bầu mà thôi.

Còn về phần ứng cử viên phó tổng thống, nếu các ứng cử viên phó tổng thống đạt được con số phiếu bầu của các đại cử tri bằng nhau, hoặc không ai nhận được đủ 270 phiếu đại cử tri, thì Thượng Nghị Viện Hoa Kỳ gồm 100 thượng nghị sĩ sẽ chọn ra 2 ứng cử viên phó tổng thống đạt được phiếu phổ thông cử tri dân chúng bầu nhiều nhất để Thượng Nghị Viện bầu.

Chỉ có một lần, vào năm 1836, hai ứng cử viên phó tổng thống Francis Granger và Richard M. Johnson được Thượng Nghị Viện Hoa Kỳ bầu, kết quả là ông Johnson đắc cử phó tổng thống với số phiếu là 33/17.

Nếu cùng lúc Quốc Hội Hoa Kỳ chưa thể chọ ra vị Tổng Thống và PhóTổng Thống, thì vị Chủ tịch Hạ Nghị Viện Hoa Kỳ sẽ lên nắm Quyền Tổng Thống. Nếu vị Chủ tịch Hạ Nghị Viện Hoa Kỳ không thể đảm nhiệm chức tổng thống, thì sẽ chiếu theo Đạo Luật   the Presidential Succession Act of 1947 để biết nhân vật nào lên đảm nhiệm.

Ý định thay đổi hệ thống bầu cử theo lối cử tri đoàn

Trong quá khứ, có một số tổ chức, chính trị gia chống đối và muốn cải cách lại phương pháp bầu cử theo lối cử tri đoàn này, vì họ cho rằng không hợp lý. Họ lập luận rằng hệ thống bầu cử hiện thời dẫn đến việc các ứng viên tổng thống không ngó ngàng gì đến các tiểu bang mà ứng cử viên tổng thống này biết chắc là các tiểu bang đó đã tự động thuộc về họ rồi, khiến họ không cần bỏ thì giờ đến vận động nữa.

Trong năm 2013, gần hai phần ba của công chúng, 63 % nói rằng họ muốn thay đổi hệ thống bầu cử theo lối cử tri đoàn.

Từng có hàng trăm dự luật đã được giới thiệu trong Quốc Hội để thay đổi hệ thống bầu cử theo lối cử tri đoàn này, tuy nhiên không ai thành công.  Nhiều phong trào vận động cho kế hoạch bầu tổng thống dựa trên tổng số phiếu phổ thông toàn quốc đang được lan rộng trên khắp nước Mỹ. Kế hoạch này đã được giới thiệu ở 50 cơ quan lập pháp tiểu bang, và cho đến nay, 10 tiểu bang cũng như vùng Hoa Thịnh Đốn D.C đã thông qua đạo luật như vậy tổng cộng 165 phiếu. Nếu các tiểu bang khác cũng đã thông qua kế hoạchnày để họ có ít nhất 270 phiếu, thì kế hoạch này có thể có hiệu lực. 

Cử Tri Người Việt

Thành phần cử tri Hoa Kỳ hiện nay:

1.- Người Mỹ da trắng chiếm 65% 

2.- Mỹ da đen chiếm 20% 

3.- Mỹ Hipano latin chiếm 10% 

4.- Dân Á Châu chiếm 5 %.

Năm 2014, tổng số dân Mỹ là 318.900.000 người, trong đó có 1.737.433 Người Việt, chỉ chiếm 0,54% dân số.

Hai Tiểu Bang lớn nhất là California --Cử Tri Đoàn 55-- và Texas --Cử Tri Đoàn 38 --đây cũng là hai Tiểu Bang có đông Người Việt nhất:

-California:  Da Trắng có 15.763.625 người, chiếm 42.3%; Mỹ Latino 14.013.719, chiếm 37.6%; Á Châu, đa số người Tàu 4.861.007, chiếm 13%; Phi Châu 2.299.072 chiếm 6%, trong khi Người Việt chỉ có 581.946 người, chiếm 1.51%.

-Texas:  Da Trắng có 17.701.552 người, chiếm 70%; Mỹ Latino 9.460.921, chiếm 37%, Phi Châu 2.979.598, chiếm 11%; Á Châu, đa số người Tàu 964.596, chiếm 3%, trong khi Người Việt chỉ có 210.913 người, chiếm 0,78%.

Với tỷ lệ nhỏ bé (0,54%, 0,78% hay 1,51% ) dù Người Việt có bỏ phiếu cho Clinton, Trump hay chẳng bỏ phiếu cho ai cả, kết quả Cuộc Bầu Cử tại Tiểu Bang mình cư ngụ cũng chẳng thay đổi gì… !

Tuy nhiên, Cử Tri Người Việt vẫn đi bầu để góp phần vào việc quyết định các Đại Diện cho Liên Bang hay Tiểu Bang như:  Nghị Sỹ, Dân Biểu, Thống Đốc, Giám Sát Viên, Nghị Viên, Thị Trưởng, v.v...