Chúng tôi tôn trọng quyền của Việt Nam trong việc định hình tương lai dưới hệ thống chính trị riêng.
Trong buổi họp báo ngày 15-4-2023 tại Hà Nội, Ngoại trưởng Blinken đã tóm lược lại một số việc đã được thực hiện trong chuyến công du tại Việt Nam và trả lời câu hỏi của các phóng viên.
Xin chào mọi người. Từ lâu tôi đã mong chờ được trở lại Việt Nam và thực hiện chuyến thăm đầu tiên tới đây với tư cách là Ngoại trưởng. Khi làm Thứ trưởng Thứ nhất Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tôi đã đến đây vào năm 2015 và 2016, nhưng tôi rất vui khi được trở lại hôm nay.
Một thập niên trôi qua kể từ khi Hoa Kỳ và Việt Nam thiết lập quan hệ Đối tác Toàn diện, và gần 28 năm kể từ khi chúng ta bình thường hóa quan hệ, hai nước chúng ta đã tạo nên một mối quan hệ bền vững, năng động và hiệu quả.
Tôi có mặt ở đây theo lệnh của Tổng thống Biden để mở rộng và làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ đối tác đó sau cuộc điện đàm của Tổng thống với tổng bí thư vào tháng trước và dựa trên các chuyến thăm cấp cao trước đó, từ Phó Tổng thống Harris, Bộ trưởng Quốc phòng Austin, Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Tai, Quản trị viên USAID Power, và gần đây cũng là thành viên của Quốc hội.
Xuyên suốt các hoạt động của tôi hôm nay, tôi tập trung vào việc làm thế nào Hoa Kỳ có thể tiếp tục hỗ trợ cho sự thành công của Việt Nam – điều tốt cho người dân Việt Nam, cho người Mỹ và thực sự là cho toàn bộ khu vực.
Hai nước đang hợp tác vì lợi ích chung vô cùng rộng lớn và chúng tôi tin rằng bằng cách hỗ trợ các tham vọng của Việt Nam, chúng ta sẽ thúc đẩy tham vọng của chính mình, từ việc tạo việc làm cho người Mỹ và củng cố các doanh nghiệp Mỹ, đến tiến trình giải quyết cuộc khủng hoảng khí hậu đang ảnh hưởng đến tất cả chúng ta, để ngăn ngừa đại dịch.
Tôi cũng tập trung vào việc làm thế nào hai quốc gia chúng ta có thể thúc đẩy một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở, một khu vực hòa bình và tôn trọng trật tự quốc tế theo luật. Khi nói về “tự do và cởi mở”, chúng ta muốn nói đến các quốc gia được tự do lựa chọn con đường và đối tác của mình và các vấn đề sẽ được giải quyết một cách cởi mở; các quy tắc sẽ đạt được một cách minh bạch và được áp dụng một cách công bằng; và hàng hóa, ý tưởng và con người sẽ tự do lưu thông trên đất liền, biển cả, bầu trời và không gian mạng.
Trong các cuộc gặp với Tổng Bí thư Trọng, với Thủ tướng Chính phủ, với Bộ trưởng Ngoại giao Sơn, và Trưởng ban Đối ngoại Trung, tôi đã thảo luận về việc thúc đẩy thịnh vượng chung ở Việt Nam và trong khu vực, bao gồm cả thông qua Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Việt Nam đã tham gia đàm phán về cả bốn trụ cột của IPEF và điều đó sẽ giúp dẫn đầu cuộc đua giành vị trí dẫn đầu về các vấn đề đang định hình nền kinh tế thế kỷ 21, như khả năng phục hồi chuỗi cung ứng, chuyển đổi năng lượng sạch, kết nối kỹ thuật số, và điều đó sẽ có lợi cho người Mỹ cũng như người dân khắp vùng này.
Chúng tôi đã thảo luận về sự tôn trọng lẫn nhau đối với vai trò trung tâm của ASEAN và quan hệ đối tác chặt chẽ thông qua các khuôn khổ kinh tế khu vực, bao gồm APEC, mà Hoa Kỳ tự hào đăng cai tổ chức năm nay, và quan hệ đối tác Mekong-Hoa Kỳ. Chúng tôi đánh giá cao vai trò lãnh đạo không thể thiếu của Việt Nam trong việc giải quyết các thách thức phát triển ở khu vực sông Mekong vốn đã trở nên tồi tệ hơn do việc xây dựng đập, biến đổi khí hậu và đánh đánh bắt cá quá mức.
Chúng tôi cũng đang phát triển quan hệ đối tác kinh tế song phương. Hoa Kỳ đang giúp Việt Nam tăng gấp đôi những cải cách quan trọng mà họ đã áp dụng – bao gồm lao động, sở hữu trí tuệ, thương mại công bằng – những cải cách đã đưa Việt Nam trở thành một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất trên thế giới.
Chúng tôi tin rằng Việt Nam có thể đạt được mục tiêu trở thành một quốc gia kết nối, có thu nhập cao vào năm 2045 bằng cách theo đuổi tăng trưởng nhằm nâng đỡ tất cả các cộng đồng, đồng thời xây dựng khả năng phục hồi để thích ứng với biến đổi khí hậu.
Chúng tôi biết Việt Nam ngày càng dễ bị tổn thương trước các mối đe dọa do khủng hoảng khí hậu gây ra. Khi Việt Nam dần tiến bước trở thành quốc gia đi đầu trong chuyển đổi năng lượng khí hậu, Hoa Kỳ đang đầu tư vào tiềm năng to lớn đó.
Chúng ta đang triển khai các sáng kiến song phương mới về khí hậu đã được Phó Tổng thống Harris công bố trong chuyến công du đến Việt Nam vào tháng 8 năm 2021. Sáng kiến này bao gồm mọi thứ từ bảo tồn hệ sinh thái và giảm khí thải từ canh tác lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long, đến mở rộng hệ thống năng lượng sạch định hướng thị trường và mở rộng quy mô sử dụng xe điện, để thúc đẩy các khu vực tư nhân của chúng tôi thúc đẩy hành động khí hậu.
Chúng tôi cũng đang khai thác quyền lực của các khuôn khổ khu vực như Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng. Việt Nam gần đây đã tham gia quan hệ đối tác đó. Quan hệ đối tác đó sẽ cung cấp 15,5 tỷ đô la giúp Việt Nam thực hiện mục tiêu đầy tham vọng Net Zero 2050 cũng như Quan hệ đối tác quyền lực Nhật Bản-Hoa Kỳ-Mekong.
Chúng tôi cũng đang hợp tác để xây dựng năng lực y tế công của Việt Nam, bao gồm cả việc thành lập một CDC quốc gia tại Việt Nam. Chúng ta đã hợp tác chặt chẽ để chống lại đại dịch COVID-19, với việc Hoa Kỳ tài trợ hơn 40 triệu liều vắc xin, tiếp theo là khoản tài trợ của Việt Nam với hàng triệu thiết bị bảo hộ cá nhân trong giai đoạn đầu của đại dịch, khi nước Mỹ đang ở thời điểm cần thiết nhất. Và tôi phải nói rằng đây là một ví dụ rất mạnh mẽ về việc hai quốc gia xích lại gần nhau và hỗ trợ lẫn nhau khi cần kíp nhất.
Là một phần trong quan hệ đối tác an ninh song phương đang phát triển, chúng tôi đang hoàn tất việc chuyển giao tàu Cảnh sát biển Hoa Kỳ thứ ba cho Việt Nam, bổ sung cho hạm đội gồm 24 tàu tuần tra và các thiết bị, cơ sở huấn luyện và hoạt động khác mà chúng tôi đã cung cấp kể từ năm 2016. Tất cả những nỗ lực này củng cố năng lực của Việt Nam trong việc đóng góp vào hòa bình và ổn định hàng hải ở Biển Đông.
Hoa Kỳ cam kết hỗ trợ một Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng, độc lập và kiên cường. Và chúng tôi tôn trọng quyền của Việt Nam trong việc định hình tương lai dưới hệ thống chính trị riêng. Đồng thời, chúng tôi tiếp tục nhấn mạnh về những tiến bộ về nhân quyền trong tương lai là cần thiết như thế nào để giải phóng toàn bộ tiềm năng của người dân Việt Nam. Đó là trọng tâm của Đối thoại Nhân quyền Hoa Kỳ-Việt Nam.
Cuối cùng, Hoa Kỳ cam kết giải quyết các ảnh hưởng của chiến tranh, ngay cả khi chúng tôi tập trung vào tương lai. Đây là vấn đề của sự tin tưởng, cam kết và nghĩa vụ.
Chúng tôi đang tiếp tục cùng cố rà phá bom mìn chưa nổ. Tháng tới, chúng tôi sẽ hoàn thành khảo sát ở tỉnh Quảng Trị bị ném bom nặng nề. Chúng tôi đang đạt được tiến bộ đáng kể trong việc tẩy rửa các điểm nóng dioxin do chiến tranh. Tháng trước, chúng tôi đã công bố một hợp đồng mới trị giá 73 triệu đô la để xử lý đất và trầm tích bị ô nhiễm tại Căn cứ Không quân Biên Hòa.
Và chúng tôi đang tiếp tục công việc nhân đạo quan trọng nhằm tìm kiếm những người mất tích trong chiến tranh, bao gồm cả việc nâng cao năng lực của Việt Nam trong việc xác định những người mất tích và thiệt mạng. Chúng tôi ghi nhận sự hỗ trợ lâu dài của Chính phủ Việt Nam trong việc giải quyết các nhân viên Hoa Kỳ đã mất trong chiến tranh. Sự hợp tác có đi có lại của chúng ta để đảm bảo các gia đình từ cả hai quốc gia được nhận cái kết đáng được hưởng vẫn cực kỳ quan trọng.
Hôm nay, chúng tôi đã tiến thêm một bước để củng cố mối quan hệ bằng việc động thổ xây dựng khu đại sứ quán mới của chúng tôi. Khi hoàn thành, đại sứ quán mới của chúng tôi tại Hà Nội sẽ là một cơ sở hiện đại xứng đáng với tầm nhìn đầy tham vọng của chúng ta về tương lai của mối quan hệ đối tác và xứng đáng với những người Mỹ và Việt Nam đang nỗ lực hàng ngày để biến tầm nhìn đó thành hiện thực.
Với điều đó, tôi rất vui khi nhận được một số câu hỏi.
ÔNG PATEL: Hôm nay chúng ta sẽ làm bốn câu hỏi. Câu hỏi đầu tiên, John Hudson của The Washington Post.
CÂU HỎI: Cảm ơn. Thưa ngài Ngoại trưởng, câu hỏi gồm ba phần về Việt Nam nếu ngài cho phép tôi. Ngài đã nhấn mạnh rằng Hoa Kỳ và Việt Nam – Hoa Kỳ và Việt Nam thống nhất với nhau trên một quan điểm chung về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và tự do. Điều này phù hợp với cuộc đàn áp gần đây của Việt Nam đối với những người bất đồng chính kiến như thế nào?
Thứ hai, các nhóm vận động cho biết Việt Nam đã trục xuất một số cư dân Nga bày tỏ sự phản đối cuộc chiến của Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Ukraine. Và Việt Nam đầu năm nay cũng đã bỏ phiếu trắng trong một cuộc bỏ phiếu của LHQ lên án Nga xâm lược. Hôm nay ngài có thảo luận về lập trường của Việt Nam trong cuộc chiến với các lãnh đạo không? Và nếu vậy, ngài đã nghe được gì từ họ?
Và cuối cùng, từ cuộc thảo luận của quí vị ngày hôm nay, Hoa Kỳ và Việt Nam chia sẻ những quan ngại nào về sự quyết đoán của Trung Quốc trong khu vực?
BLINKEN: Cảm ơn, John. Vì vậy, trước tiên, tôi không biết về các vụ trục xuất mà anh đã đề cập. Chúng tôi đã nói về Ukraine và về sự xâm lược của Nga ở Ukraine. Việt Nam có lịch sử và mối quan hệ lâu đời với Nga. Chúng tôi hiểu điều đó và công nhận điều đó.
Đồng thời, tôi đã nghe rõ ràng từ những người tham gia đối thoại Việt Nam và tôi đã nghe họ tuyên bố công khai cam kết của họ và tầm quan trọng gắn liền với các nguyên tắc cơ bản cũng đang bị đe dọa bởi sự xâm lược của Nga, các nguyên tắc trung tâm của Hiến chương LHQ – toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền, độc lập. Việt Nam ủng hộ mạnh mẽ những điều đó. Họ đã làm rõ điều đó. Họ đã công khai nói như vậy và họ đã lặp lại điều đó trong cuộc trò chuyện với chúng tôi ngày hôm nay.
Liên quan đến nhân quyền và mối quan hệ của chúng tôi, đây là cuộc trò chuyện mà chúng tôi thường xuyên tham gia. Và như chúng tôi đã nói với các đối tác của chúng tôi, điều rất quan trọng là chúng tôi tiếp tục nói chuyện trực tiếp, cởi mở và thẳng thắn về những mối quan ngại của mình. Và đó chính xác, chính xác là những gì chúng tôi làm.
Chúng tôi tiếp tục tìm kiếm sự tiến bộ trong các vấn đề như tự do ngôn luận, tự do lập hội, tự do tôn giáo. Tôi nghĩ rằng chúng tôi đã thấy những bước tích cực trong một số lĩnh vực, chẳng hạn như tôn trọng quyền của cộng đồng LGBTQI+. Chẳng hạn, chúng tôi đã thấy những công việc quan trọng mà Việt Nam đã thực hiện với UNHCR – Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc về quyền của người không quốc tịch. Nhưng trong những lĩnh vực khác này, chúng tôi tiếp tục có những quan ngại mà chúng tôi đã chia sẻ.
Đồng thời, tôi nghĩ điều quan trọng là phải mở rộng không gian cho các tổ chức phi chính phủ để có thể đăng ký, hoạt động mà không có sự can thiệp nặng nề của nhà nước. Và tôi đã ghi nhận và chúng tôi đã ghi nhận những đóng góp quan trọng của các tổ chức này đối với các vấn đề quan trọng đối với tất cả người Việt Nam, chẳng hạn như biến đổi khí hậu, bảo tồn, đối phó với tội phạm xuyên quốc gia. Nhưng đây là một phần liên tục trong cuộc đối thoại của chúng tôi và là một phần quan trọng.
Cuối cùng, về Biển Đông, tôi nghĩ rằng rất rõ ràng rằng các quốc gia trong khu vực, bao gồm cả Việt Nam, cảm thấy rõ ràng về tầm quan trọng của việc tôn trọng pháp quyền, đặc biệt là theo Công ước Luật Biển, khi đề cập đến các vấn đề tự do hàng hải, khi nói đến tranh chấp hàng hải, khi nói đến đánh bắt cá bất hợp pháp, v.v. Và rất nhiều công việc tốt đang được thực hiện, chẳng hạn như thông qua ASEAN để cố gắng giải quyết những vấn đề này. Điều đó đã diễn ra ít lâu nay.
Và trong mối quan hệ của chúng tôi với Việt Nam, với các quốc gia khác trong khu vực, một trong những điều mà chúng tôi đã làm, tôi nghĩ là rất hiệu quả, là giúp các nước tăng cường cái mà chúng tôi gọi là nhận thức về lĩnh vực hàng hải – có khả năng nhìn thấy rất rõ ràng những gì đang xảy ra ở các vùng biển bao quanh quốc gia của họ, đặc biệt khi liên quan đến những việc như cướp biển, đánh bắt cá bất hợp pháp hoặc bất kỳ hành vi ép buộc nào của các quốc gia khác chống lại – chống lại các quốc gia này, chống lại đội tàu đánh cá của họ, v.v.
Vì vậy, đó cũng là một phần quan trọng của cuộc trò chuyện, và đi vào trọng tâm của những gì chúng tôi có như một tầm nhìn chung về một Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và cởi mở, một lần nữa, một trong đó các quốc gia được tự do theo đuổi chính sách, quan hệ đối tác của riêng họ, và trong đó mọi quốc gia trong khu vực tuân thủ luật pháp quốc tế. Đây là điều gắn kết chúng tôi với Việt Nam.
ÔNG PATEL: Tiếp theo chúng ta sẽ đến Hàng Duy Linh với Tuổi Trẻ.
CÂU HỎI: Cảm ơn ngài. Vậy cho tôi hỏi bằng tiếng Việt nhé?
(Thông qua phiên dịch) Thưa Ngoại trưởng Blinken, trước khi ông đến, đã có những đồn đoán rằng năm nay sẽ thời điểm rất tốt để thay đổi mối quan hệ đối tác từ toàn diện sang đối tác chiến lược. Tại sao Mỹ lại muốn như vậy, và ông nghĩ liệu hai nước có thể đạt được mục tiêu đó?
BLINKEN: Xin cảm ơn. Tôi nghĩ từ quan điểm của Hoa Kỳ – và tôi không muốn nói thay cho các đồng nghiệp Việt Nam của chúng tôi, nhưng chắc chắn từ quan điểm của chúng tôi – chúng tôi nghĩ rằng đây là thời điểm thuận lợi để nâng cao quan hệ đối tác hiện có của chúng tôi. Chúng tôi đã có quan hệ Đối tác Toàn diện này trong 10 năm qua, mối quan hệ này đã tạo ra một nền tảng hợp tác vô cùng vững chắc trên nhiều lĩnh vực khác nhau.
Và kết quả là, chúng tôi nghĩ rằng đây là thời điểm tốt để tiến xa hơn nữa. Và bằng cách đó, chúng tôi muốn nói điều này: làm cho sự hợp tác hiện có hiệu quả hơn nữa, và sau đó là các lĩnh vực hợp tác và cộng tác mới trong quan hệ đối tác. Và đây là điều mà – mà Tổng thống Biden và tổng bí thư đã thảo luận khi họ điện đàm vài tuần trước, và đó là một phần rất quan trọng trong các cuộc trò chuyện mà chúng tôi có ngày hôm nay.
Vì vậy, tôi nghĩ những gì quí vị sẽ thấy trong những tuần và tháng tới là các đội nhóm của chúng tôi đang làm việc về vấn đề này. Có rất nhiều lĩnh vực mà chúng ta có thể tăng cường hợp tác hoặc thực sự bổ sung hợp tác vào những gì hiện đang làm, cho dù đó là về biến đổi khí hậu, cho dù đó là về y tế, an ninh, khoa học và công nghệ và giáo dục. Tôi vừa ở Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội và thấy một số nhà đổi mới trẻ đáng chú ý của Việt Nam, bao gồm cả một nhóm người máy sẽ đến Hoa Kỳ. Chúng tôi nghĩ rằng có một lĩnh vực cho sự hợp tác đáng kể trong việc xây dựng khoa học và công nghệ ở Việt Nam cũng như tăng cường trao đổi giáo dục hơn nữa. Chúng tôi có nhiều sinh viên Việt Nam tại Hoa Kỳ. Chúng tôi muốn nhiều [sinh viên Việt Nam] hơn nữa. Chúng tôi muốn thấy [sinh viên] Mỹ đến đây.
Mà còn là chuyển đổi kỹ thuật số, vốn đã là một phần của IPEF, củng cố chuỗi cung ứng và xây dựng những chuỗi cung ứng linh hoạt hơn, làm sâu sắc thêm công việc mà chúng tôi đang cùng nhau thực hiện ở Đồng bằng sông Cửu Long. Mỗi lĩnh vực trong số này, cho dù đó là lĩnh vực hợp tác hiện có hay lĩnh vực mà chúng tôi có thể bổ sung, tôi nghĩ sẽ dẫn đến một mối quan hệ đối tác nâng cao mà chúng ta sẽ thực hiện trong những tuần tới. Cảm ơn.
MR PATEL: Câu hỏi cuối, Bùi Kiều Liên của Báo Chính Phủ.
HỎI: (Qua thông dịch viên) (Không nghe được) mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam tiến triển như thế nào? Nó đã tiến triển như thế nào kể từ đó? Và mối quan hệ đó, kết quả của mối quan hệ đó, kinh tế-khôn ngoan và chính trị là gì?
BLINKEN: Cảm ơn bạn rất nhiều vì câu hỏi. Tôi nghĩ thật công bằng khi nói rằng đây là một trong những bước phát triển đáng chú ý hơn trong các mối quan hệ mà chúng ta đã thấy trong những năm gần đây và trong những thập niên gần đây. Và đó là điều khiến tôi và cả nước Mỹ nói chung rất hài lòng.
Hãy để tôi đưa ra một ví dụ. Khi chúng tôi dỡ bỏ lệnh cấm vận thương mại vào năm 1994, hầu như không có thương mại giữa Việt Nam và Hoa Kỳ lúc đó. Hai mươi năm sau vào năm 2015, lần đầu tiên tôi ở đây làm đại diện của Hoa Kỳ, thương mại giữa hai nước chúng ta đạt khoảng 45 tỷ đô la. Vì vậy, thương mại đã tăng từ gần như bằng không lên 45 tỷ đô la. Hôm nay, chúng ta đang tiến gần đến 140 tỷ đô la thương mại. Vì vậy, chỉ cần nhìn vào khía cạnh đó của mối quan hệ, chúng ta đã thấy một sự thay đổi mạnh mẽ, ấn tượng.
Nhưng rộng hơn thế nữa, chúng ta đang chứng kiến Hoa Kỳ và Việt Nam hợp tác chặt chẽ với nhau trong hầu hết mọi lĩnh vực quan trọng đối với người dân ở cả hai quốc gia chúng ta. Chúng tôi đang nhìn thấy điều đó trong việc xây dựng mối quan hệ đầu tư và thương mại kinh tế mạnh mẽ. Chúng tôi đang thấy điều đó trong việc đang cùng làm về biến đổi khí hậu. Chúng tôi đang nhìn thấy điều đó trong việc xây dựng khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng, điều mà chúng tôi biết là rất quan trọng. Chúng tôi đang cùng nhau giải quyết các nhu cầu ở Đồng bằng sông Cửu Long, bao gồm cả nông nghiệp. Trên thực tế, tôi nghĩ Bộ trưởng Nông nghiệp Tom Vilsack của chúng tôi sẽ ở đây vào ngày mai sau chuyến thăm của tôi. Và chúng tôi đã có một loạt các quan chức cấp cao từ khắp chính phủ của chúng tôi phản ánh đầy đủ các hành động – và các hoạt động mà chúng tôi đang tham gia.
Nhưng dù là khí hậu, an ninh năng lượng, thương mại và đầu tư, khoa học công nghệ, giáo dục – tất cả những lĩnh vực này, sự hợp tác, hợp tác giữa Hoa Kỳ và Việt Nam đã phát triển theo cấp số nhân. Đồng thời, chúng tôi cũng đang hợp tác rất chặt chẽ với nhau trong các tổ chức khu vực như ASEAN, APEC và hợp tác để thúc đẩy nguyên tắc luật pháp quốc tế mà cả hai nước đều tuân thủ mạnh mẽ và muốn đảm bảo duy trì và củng cố.
Và vì vậy, theo nhiều cách, chúng tôi trở thành những đối tác chân chính đang cố gắng thúc đẩy lợi ích chung và thực hiện điều đó theo cách phản ánh lợi ích của nhân dân chúng ta. Như tôi đã nói lúc trước, sớm hôm nay tôi đã có cơ hội động thổ xây dựng khu đại sứ quán mới của chúng tôi, và tự nó tượng trưng rất nhiều cho mối quan hệ ngoại đó. Thực tế là chúng tôi cần điều hợp chất đó bởi vì chúng tôi đã cùng nhau làm rất nhiều việc nên sự hiện diện ngoại giao của chúng tôi thậm chí còn quan trọng hơn bao giờ hết.
Vì vậy, đối với chúng tôi, đối với Tổng thống Biden, đối với Washington, đây là một trong những mối quan hệ năng động nhất và quan trọng nhất mà chúng tôi từng có. Nó đã có một quỹ đạo đáng chú ý trong vài thập niên qua. Niềm tin của chúng tôi là nó có thể và sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa trong những thập niên tới. Cảm ơn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét