Nước và sức khỏe: nghĩ rộng ra

Ts. Phạm Đình Bá

28/3/2023

Nước là nền tảng cho sự tồn tại của chúng ta. Tuy nhiên, sự quản lý yếu kém và sự tự mãn đối với tài nguyên nước đã dẫn đến một tình huống nguy hiểm, với khả năng tiếp cận nước sạch và các dịch vụ vệ sinh mà nhiều người khó nắm bắt được. [1]

Thế giới đang rất lạc lối trong việc đạt được Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) 6 vào năm 2030: đảm bảo tính sẵn có và quản lý bền vững nước và vệ sinh cho tất cả mọi người. Năm 2015, 70% người dân được sử dụng nước uống được quản lý an toàn; đến năm 2020, con số này chỉ tăng lên 74%. Trong khi đó, tỷ lệ người tiếp cận công trình vệ sinh được quản lý an toàn chỉ tăng từ 47% lên 54%. 

Liên hợp quốc tuyên bố rằng những nỗ lực cung cấp nước, vệ sinh môi trường và vệ sinh sẽ cần phải tăng gấp bốn lần để đáp ứng các mục tiêu năm 2030, một triển vọng có thể sẽ ngày càng trở nên khó khăn trong bối cảnh biến đổi khí hậu. 

Ngày Nước Thế giới, ngày 22 tháng 3, đánh dấu hội nghị đầu tiên của Liên Hợp Quốc về nước ngọt trong gần 50 năm qua, và sẽ đóng vai trò đánh giá giữa kỳ Thập kỷ Hành động vì Nước, kéo dài từ năm 2018 đến năm 2028 và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững tài nguyên nước. 

Việc không đảm bảo nguồn nước cho tất cả mọi người sẽ gây ra tác hại trên diện rộng đối với các Mục tiêu phát triển bền vững và đối với sức khỏe con người nói chung. Cần nghĩ to rộng hơn về tác hại nầy. 

Tiếp cận với nước đã là một trường hợp khẩn cấp ở nhiều khu vực. Một phần tư dân số thế giới phải đối mặt với tình trạng căng thẳng về nước ở mức độ cực cao, trong đó ngành công nghiệp và nông nghiệp sử dụng hơn 80% nguồn cung có sẵn mỗi năm. 

Sự khan hiếm nước là một vấn đề công bằng. Nó tác động đến những người có thu nhập thấp nhất, không chỉ ở các nước có thu nhập thấp, mà cả những người có thu nhập thấp nhất ở các nước có thu nhập cao. Một bình luận trên tờ The Lancet nhấn mạnh rằng việc tiếp cận với nước an toàn là do giới tính, với gánh nặng tìm nguồn cung ứng và hỗ trợ nước an toàn chủ yếu thuộc về phụ nữ. 

Gánh nặng bệnh tật liên quan đến vệ sinh môi trường và vệ sinh là rất lớn và cản trở sự phát triển kinh tế. Tiến bộ về dinh dưỡng, nghèo đói, giáo dục và xung đột là không thể nếu không quản lý nước hợp lý. Vệ sinh cần thiết để kiểm soát nhiễm trùng tốt, bao gồm phòng chống đại dịch tốt, phụ thuộc vào nước sạch và khả năng tiếp cận vệ sinh. Một báo cáo gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới nhấn mạnh rằng một tỷ người không được tiếp cận với điều kiện vệ sinh phù hợp có nguy cơ bị gia tăng các ca bệnh tả do hậu quả của biến đổi khí hậu.

Kích thước to lớn đối với việc tiếp cận nước và vệ sinh môi trường đã bị cộng đồng y tế toàn cầu đánh giá thấp. Nguồn nước mà chúng ta sử dụng để uống, giặt giũ và làm sạch là một phần của chu trình nước toàn cầu liên kết và phụ thuộc lẫn nhau. Các hoạt động của con người đang gây hại và gây căng thẳng cho toàn bộ hệ thống này. 

Sự nóng lên của hành tinh do con người gây ra làm thay đổi sự bay hơi và lượng mưa. Con người đang thúc đẩy quá trình axit hóa đại dương, mực nước biển dâng cao, sự tàn phá của đa dạng sinh học biển và các hiện tượng thời tiết cực đoan, chẳng hạn như lũ lụt và hạn hán. 

Bảo vệ nước vì sức khỏe đòi hỏi sự chú ý trên các lĩnh vực này, nhưng việc quản lý nước toàn cầu không có sự phối hợp và thường không hiệu quả, bỏ qua các tiêu chuẩn bảo tồn và đánh giá cao các kết quả chính sách thương mại trong việc giải quyết tình trạng khan hiếm nước. Hiệp ước Biển khơi được ký kết gần đây, trong đó thiết lập một khuôn khổ có thể chứng kiến ​​30% vùng biển quốc tế được bảo vệ để bảo tồn, là một bước tiến cực kỳ tích cực.

Một sự chuyển đổi trong quản trị nước là lời kêu gọi trọng tâm trong một báo cáo mới quan trọng của Ủy ban Toàn cầu về Kinh tế Nước. Với tên gọi Xoay chuyển tình thế, báo cáo kêu gọi công nhận nước là hàng hóa tập thể toàn cầu và yêu cầu nước phải được bảo vệ như vậy, với sự ổn định của chu trình nước, đầu tư vào việc tiếp cận nước ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình, và chấm dứt tình trạng định giá thấp giá nước. 

Báo cáo cũng nhấn mạnh 700 tỷ đô la Mỹ trợ cấp cho ngành công nghiệp đang gây hại tích cực cho tiến trình cung cấp vệ sinh môi trường / vệ sinh và đề xuất rằng các khoản trợ cấp này được sử dụng thay thế để thúc đẩy bảo tồn nước và tiếp cận phổ cập nước sạch. 

Liên Hợp Quốc công nhận quyền tiếp cận nước và vệ sinh là quyền của con người, coi đó là quyền cơ bản đối với sức khỏe, nhân phẩm và sự thịnh vượng của mọi người, nhưng việc quản lý nước sai lầm của thế giới đang gây nguy hiểm cho hành tinh và kết quả là tất cả chúng ta bị đe dọa. 

Ngày Nước Thế giới này cần đánh dấu một bước ngoặt. Nó cần thúc đẩy hành động bảo vệ vòng tuần hoàn nước, tập trung tốt hơn và tài trợ thông minh hơn nhắm vào việc cung cấp Vệ sinh môi trường / vệ sinh, và lấp đầy những khoảng trống và sự thiếu hiệu quả trong quản lý nước sạch. Quan trọng nhất, nó phải thúc đẩy nhận thức rộng rãi hơn rằng việc đạt được khả năng tiếp cận bền vững cho tất cả mọi người không thể thành công nếu không đối mặt với bản chất đan xen sâu sắc của các khía cạnh sức khỏe, kinh tế, môi trường và sinh thái của nước.

Nguồn: 

1. The Lancet, Water and health: think bigger. The Lancet, 2023. 401(10381): p. 971.