Liên minh châu Âu đe dọa ngành may mặc ở Campuchia

Tháng Mười Một 22, 2018

Students Union

Từ khâu nút trang trí để in nhãn hiệu, ngành may quần áo có thể là công nghệ tinh tế và tỉ mĩ. Mặc dù vậy, các nhà máy chuyên về ngành may mặc ở Campuchia nhanh chóng hoàn thành các đơn đặt hàng lớn từ các công ty phương Tây. Quần áo là xuất khẩu chính của Campuchia, mang lại khoảng 5 tỷ đô la một năm và châu u là thị trường lớn nhất của nước này. Hơn 40% hàng hóa của Campuchia xuất khẩu sang châu u. Dưới chế độ thương mại ưu đãi từ liên minh châu Âu cho Campuchia gọi tắt là EBA, tất cả các sản phẩm của Campuchia được hưởng quyền truy cập miễn thuế vào thị trường châu Âu.

Đổi lại chính phủ Campuchia có nghĩa vụ tôn trọng các nguyên tắc dân chủ và nhân quyền của điều lệ và hiệp ước Lisbon của Liên minh châu Âu, cũng như các quy ước của Tổ chức Lao động Quốc tế về quyền của người lao động. Nhưng Campuchia không thực hiện các điều ký kết giữa hai bên. Vì vậy, Ủy ban châu Âu đang bắt đầu phản ứng về các vi phạm nầy, để thu hồi chế độ thuế quan ưu đãi của Campuchia.

Cecilia Malmstrom, viên chức châu Âu có liên quan, báo với chính phủ Campuchia về các phản ứng mà liên minh châu Âu đang bàn luận nhiều tháng trước. Thủ tướng Hun Sen đã nắm quyền hơn 30 năm. Các chiến dịch tàn bạo chống lại phe đối lập giúp giữ ông chức nầy. Trước cuộc bầu cử vào tháng Bảy, chính phủ đã bắt giữ lãnh đạo của Đảng Cứu hộ Quốc gia Campuchia, phe đối lập chính; đóng cửa các nguồn tin tức độc lập; và đe dọa các nhà hoạt động xã hội. Các tòa án thân Hun Sen đã giúp trong việc giả tán Đảng Cứu hộ Quốc gia. Đảng cầm quyền đã giành được tất cả 125 ghế trong quốc hội. Bà Malmstrom đã lên án tất cả những điều này là “vi phạm nhân quyền trắng trợn”. Chính phủ Hun Sen đã nhanh chóng vặn lại rằng các bước mà họ đã thực hiện là “trong các đặc quyền của một nhà nước độc lập và có chủ quyền”.

Việc áp đặt thuế quan đối với hàng may mặc có thể gây ra tổn thương cho nền kinh tế một cách nghiêm trọng. Hơn nữa, công nhân may mặc là một nhóm công nhân có nhiều khả năng phản ứng để bảo vệ quyền lợi của họ. Họ phản đối với số lượng điều động rất lớn về mức lương và điều kiện nghèo nàn cách đây 5 năm. Sự hỗ trợ của họ đối với Đảng Cứu hộ Quốc gia gần như gây ra một sự đe dọa cho đảng của Hun Sen trong cuộc bầu cử trước đó, vào năm 2013. Chính phủ của Hun Sen đã tìm cách lấy lòng công nhân sau cuộc bầu cử năm 2013. Chính phủ đã tăng mức lương tối thiểu hàng tháng từ $45 sau đó lên $182. Thủ tướng Hun Sen thường xuyên ghé thăm các nhà máy, hứa hẹn sẽ tăng phúc lợi nhiều hơn. Nhưng những cải tiến này sẽ không tạo ra sự khác biệt cho những người không có việc làm nếu các điều khoản thương mại với châu Âu thay đổi.

Ủy ban châu Âu không muốn làm tổn thương hơn 740.000 công nhân của ngành công nghiệp may mặc, hầu hết trong số họ là phụ nữ từ nông thôn. Nhiều ngôi nhà trong làng đã thay đổi từ gỗ thành gạch nhờ tiền kiều hối của công nhân may. Một đại diện của Tổ chức Lao động Quốc tế trích dẫn một nghiên cứu cho thấy rằng mọi công nhân trong ngành may mặc đều bảo bọc cho ba người khác. Hy vọng là mối đe dọa duy nhất của việc mất các đặc quyền thương mại sẽ thúc đẩy chính phủ trả tự do cho các thành phần đối lập bị giam giữ và nới lỏng kiểm soát thông tin và báo chí.

Các thương hiệu quần áo nước ngoài cũng đang áp lực chính phủ ở châu Âu để giảm bớt áp lực lên chính phủ Campuchia. Một phái đoàn từ các công ty như Nike và Adidas đã đến thăm Campuchia trong những tuần gần đây để tranh luận cho các cách đối xử tốt hơn cho các nhà lãnh đạo lao động và các nhà hoạt động xã hội khác. “Chúng tôi hoàn toàn hiểu được nhu cầu của Liên minh châu u để xem xét cách giải quyết tình hình nhân quyền ở Campuchia,” tuyên bố một phát ngôn viên cho H&M, một hãng thời trang rất lớn của Thụy Điển. Nếu chế độ thuế quan ưu đãi bị giảm đi, các hãng sản xuất có thể di chuyển đến nơi khác. Một thỏa thuận thương mại tự do mới giữa liên minh châu Âu và Việt Nam làm cho các việc di chuyển sản xuất đến Việt Nam trở thành hấp dẫn.

Nhưng quan hệ thương mại sẽ không thay đổi trong nhiều tháng tới. Quá trình đình chỉ truy cập EBA giữa Campuchia và Liên minh châu Âu đòi hỏi phải tham khảo ý kiến với các tổ chức khác nhau của Liên minh châu u, thảo luận thêm với Campuchia và hai giai đoạn sáu tháng để thu thập ý kiến công chúng, trong số các tiến trình khác. Thay đổi trong chính sách thuế ưu đãi sẽ không có hiệu lực cho đến năm 2020 là sớm nhất, nếu có bất kỳ thoả thuận nào. Không phải tất cả các thành viên châu Âu đều ủng hộ các thay đổi. Pháp, quyền lực thuộc địa cũ của Campuchia, không muốn đánh thuế trên quần áo, và chỉ muốn thay đổi thuế nhập khẩu vào sản phẩm đường và đồ ngọt. Sophal Ear, một giáo sư tại Occidental College ở Mỹ, nói rằng một phản ứng hẹp đối với những sai lầm của chính phủ Hun Sen sẽ “chỉ là một trò đùa đen mà thôi”.

Tiến sĩ Phạm Đình Bá- đại học Toronto gửi về từ Canada

Bài viết thuộc Chương trình phổ biến kiến thức về nghiệp đoàn lao động do Nghiệp đoàn sinh viên Việt Nam chủ trì. Xem chi tiết về chương trình tại đây : https://goo.gl/NejyS4

Tài liệu: Cambodia’s garment industry. Needling Hun Sen. The Economist, November 3r 2018, p. 40. https://www.economist.com/asia/2018/11/03/the-european-union-threatens-the-mainstay-of-cambodias-economy

Photo: Economist.com