Đại Thần Triều Nguyễn NGUYỄN HỮU BÀI – Thực Hư Án Oan Đào Mả VUA TỰ ĐỨC

Nhân vật lịch sử dân tộc ta suốt trong bề dày lịch sử dựng nước, khai sơn phá thạch, mở mang bờ cõi cũng như chống ngoại xâm, bình nội loạn có rất nhiều những bậc tài ba lỗi lạc, anh dũng kiên cường và có chân dung để lại khá rõ ràng mạch lạc. Nhưng cũng có những con người khá phức tạp, cái đúng, cái sai, có công, có tội, thậm chí có khi thân thế gắn bó với kẻ thù mà lòng dạ lại tận trung với nước. Đánh giá loại nhân vật đó thật khó. Công việc có thể làm được trước mắt là tạm ghi lại một cách trung thực việc làm của họ để hậu thế suy ngẫm. Trên tinh thần chung đó, bằng vào tư liệu điền dã và nguồn sử liệu để lại tuy có ít ỏi, Chúng ta cùng tìm hiểu những ghi nhận ban đầu về ông Nguyễn Hữu Bài, một nhân vật lịch sử thời cận đại quê ở Quảng Trị. Từ lâu trong dân gian có câu “bỏ vua không Khả, đào mả không Bài” để chỉ hai sự kiện quan trọng xảy ra tại Huế vào những thập niên đầu thế kỷ 20. Theo nghĩa thông thường, “không khả” có nghĩa là không thể, nhưng trên thực tế dùng ám chỉ ông Ngô Đình Khả, Thượng thư bộ Lễ triều Thành Thái (1889-1907), còn từ “bài” trong “không bài” dùng ám chỉ Thượng thư bộ Công Nguyễn Hữu Bài, triều Duy Tân (1907-1916). Quanh sự kiện phế truất vua Thành Thái (bỏ vua) và đào mả vua Tự Đức, có nhiều điều cần được làm sáng tỏ.